ROZPOZNAWANIE UZDOLNIEŃ U DZIECI       

 W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Zagadnienie zdolności jest nierozerwalnie związane z różnicami indywidualnymi między ludźmi w zakresie ich osiągnięć. Na różnice te zwracano uwagę już w najdaw­niejszych czasach i od zawsze intrygowały człowieka ich przyczyny. Rozmaicie też rozumiano termin: zdolności.

Słownik pedagogiczny podaje następującą definicję: zdolności to „te właściwości psychiki człowieka, które wa­runkują możliwości skutecznej działalności  w określonych dziedzinach przy wykonywaniu różnych działań”. 

Zważy­wszy na podkreślenie przez autorów podłoża organiczne­go uzdolnień i ich funkcjonalnego znaczenia, przyjmijmy, że zdolności stanowią układ warunków wewnętrznych jednostki, właściwość różniącą jednego człowieka od dru­giego  w poziomie osiągnięć, łatwość i szybkość odbiera­nia i przetwarzania informacji  o otaczającym świecie. T. Lewowicki uważa, że dzieci zdolne posiadają:

- wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji,

- wysoki poziom zdolności specjalnych, uzdolnień,

- wysokie osiągnięcia lub możliwość takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach,

- osiągnięcia oryginalne i twórcze lub możliwość takich osiągnięć.

Na rozwój zdolności mają wpływ, oprócz czynników dziedzicznych, uwarunkowania rodzinne i środowiskowe stymulujące bądź hamujące wrodzony potencjał dziecka. Trzeba pamiętać, że rozwój zdolności pozostaje w ścisłym związku również z prawidłowościami kształtowania się psychiki i emocji. W miarę upływu lat zdolności się róż­nicują i pojawiają się te, które nazywają się specjalnymi. Najwcześniej pojawiają się uzdolnienia matematyczne i artystyczne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne. W okre­sie przedszkolnym obserwować można zróżnicowanie tempa opanowywania poszczególnych działań, sprawno­ści motorycznej i motoryczno - technicznej. W młodszym wieku szkolnym rozwiną się zdolności intelektualne, a później jeszcze twórcze. W Polsce 16% uczniów uznaje się za zdolnych, 3% to dzieci wybitnie zdolne, a 13% ponadprzeciętne.

Jak rozpoznać dziecko zdolne?

- szybko zapamiętuje, prawidłowo kojarzy i rozumuje,

- jest ciekawe świata i ludzi,

- posiada dar bystrej obserwacji otoczenia,

- jest dociekliwe, zadaje dużo pytań,

- ma szeroki wachlarz zainteresowań, wiedzę, pasje, uzdolnienia,

- uczy się z przyjemnością i wyraźnym zainteresowa­niem,

- skupia uwagę przez dłuższy czas na tym, co je intere­suje,

- posiada bogatą wyobraźnię oraz ciekawe i oryginalne pomysły, które wyraża
w zróżnicowanej formie (muzy­ce, tańcu, plastyce, słownie itp.),

- wymyśla nowe zabawy, opowiadania, sytuacje realne lub abstrakcyjne,

- broni swoich racji i poglądów, jest niezależne,

- najczęściej posiada poczucie humoru,

a jednocześnie:

- ma trudności w przystosowaniu się do grupy (potrzeba rywalizacji, imponowania, dominacji),

- jest często uznawane za zarozumiałe,

- bywa, że lekceważy rówieśników, nauczyciela lub jego zdanie,

- prezentuje egocentryzm, koncentrację na sobie,

- miewa trudności z przechodzeniem od wiadomości do umiejętności, charakteryzujące się lękliwością bądź nadpobudliwością (nie zawsze).

   Posiadanie przynajmniej kilku spośród wymienionych powyżej cech pozytywnych oznacza, że dziecko przy wczesnej stymulacji, poświęcaniu czynnej uwagi i akcep­tacji otoczenia ma szansę wykorzystać i rozwinąć wrodzone predyspozycje, a w efekcie stać się jednostką wy­bitną.